News

Steevast staat Jorrit met zijn jeep voor bij Ferd thuis, op 5 mei. Al twaalf jaar lang een stilzwijgende afspraak, de dag na de herdenking. Dit jaar zal het voor het laatst zijn. Ferd Crone stopt als burgemeester. Samen met de voorzitter van Bevrijdingsfestival Fryslân Jorrit Volkers haalt hij herinneringen op.

Ferd: “De 4 mei-rede is iets wat je als burgemeester moet doen, maar ook iets wat je wilt doen. Je wilt die verbinder zijn die mensen verwachten te zien. Dat ben je niet als je alleen maar de standaard tekst voorleest en ieder jaar hetzelfde verhaal houdt. Maar de verbinding met de actualiteit en hoe jij daarnaar kijkt, dat maakt het verhaal persoonlijk. Ik steek daarom altijd vrij veel tijd in het maken van die speech.” Jorrit: “De 4 en 5 mei viering is voor ons beide iets dat volledig vaststaat, daar komt nooit iets tussen. We hebben meer dingen die ons binden, maar dit is iets wat we echt altijd samen doen.”

De eerste keer
Ferd: “In vergelijking met andere steden hebben we een hele grote 4 mei-herdenking. Ik vond dat al vanaf de eerste keer dat ik er bij was in 2008, een bijzonder iets. De Prinsentuin leent zich er natuurlijk ook perfect voor, prachtig met die heuvels. De bomen die net een beetje groen worden, die paar vogels die je altijd hoort, heel even die doodse stilte. Al die mensen die betrokken zijn bij het onderwerp, een moment van reflectie, kinderen erbij, ouderen erbij, en dan de last post. Die sfeer is heel bijzonder. En dan de overgang naar de volgende dag met op zoveel verschillende plekken in de stad activiteiten. Muziek in alle stijlen, een inhoudelijk programma en altijd circus Saranti in het midden op het Kinderfestival. Jorrit: “We hebben het grootste Kinderfestival van alle Bevrijdingsfestivals in Nederland. 8.000 kinderen die feestvieren vanwege onze vrijheid, dat is toch fantastisch?”

De 4 mei rede
Ferd: “In mijn 4 mei-rede zal het gaan over die democratie. Mijn stelling is dat onze democratie weerbaar genoeg is tegen nieuwe dreigingen van rechts of links geweld.” Jorrit: “Ik denk dat wij in Nederland inderdaad een van de sterkste democratieën van Europa hebben, althans dat hoop ik. Maar het blijft fragiel. Het nam tenslotte maar vijf dagen om bezet te worden, maar het heeft vijf jaar en vijftig miljoen slachtoffers geëist om ons weer vrij te krijgen. Zo fragiel is de democratie en de waarden waar die voor staat. Op 4 mei herdenken we die vijftig miljoen doden onder andere, maar ook al die doden die daarna gevallen zijn en die nog ieder jaar vallen. Op 5 mei vieren we dat we die democratie weer hebben gekregen dankzij de inspanningen van mensen die 17, 18, 19 jaar waren en helemaal niet eens wisten waar Nederland lag.” Ferd: “Die democratie is sterk genoeg als je steeds maar dat debat voert, als je maar in gesprek blijft.”

Hoe herinneren jullie je de herdenking en viering van vroeger?
Ferd: “Heel anders dan nu. Ik weet nog dat we om de hoek van het park woonden, waar dan de burgemeester een toespraak hield op 4 mei. Maar volgens mij was het helemaal niet de gewoonte dat we daar naartoe gingen. We hadden wel een minuut stilte thuis, dus ik weet wel dat er iets gebeurde. Maar ik kan me niet herinneren dat we er bijvoorbeeld op school mee bezig waren. Vandaag de dag heb ik juist het idee dat het ieder jaar drukker wordt bij de herdenking. Dat is deels wonderlijk, want de oorlog is steeds verder weg, steeds minder mensen hebben het meegemaakt. Vroeger was het een herdenking van mensen die je zelf nog kende. Dat is steeds minder. We zien het met de Canadezen ook, die groep sterft letterlijk uit. Maar je ziet nu steeds meer gezinnen met kinderen, die de verbinding zoeken met de werkelijkheid van nu.”

Jorrit: “Bij ons thuis was de dodenherdenking heilig, dan werd er een minuut stilte gehouden en dan keken wij altijd op de zwartwit televisie naar de herdenking op de Waalsdorpervlakte. De klok en de stoet vond ik als kind altijd al heel indrukwekkend. Van de 5 mei vieringen kan ik me alleen nog herinneren dat ik op de lagere school zat en dat we een versierde fietsenoptocht hadden hier in de stad. Dat zijn eigenlijk mijn allereerste herinneringen.”

“Pas hier kregen ze het dankjewel voor wat ze vijftig jaar daarvoor hadden gedaan”

Jorrit vervolgt: “Mijn grootste herinneringen zijn eigenlijk van latere datum. In 1995 hebben we hier, na 3 jaar voorbereiding, 750 veteranen naar Fryslân gehaald.” Ferd: “Zévenhonderdvijftig?” Jorrit: “Zevenhonderdvijftig, en allemaal ondergebracht bij gastgezinnen. Het was vijftig jaar na de bevrijding en ze waren toen nog in de bloei van hun leven. Ze hadden nog veel herinneringen ook, want de bevrijders zijn na de bevrijding nog maanden in de provincie gebleven voor ze terug konden. Toen ze uiteindelijk thuiskwamen, waren ze in hun thuisland allang weer overgeschakeld op vrede. Dus die jongens die toen thuiskwamen hebben daar nooit een groot welkom gehad. Pas hier kregen ze het dankjewel voor wat ze vijftig jaar daarvoor hadden gedaan. Dat is alle keren dat we veteranen verwelkomden nog zo geweest.”

Het hoogtepunt voor jullie in al die Bevrijdingsfestivals?
Ferd: “Dat was 2015. Toen hadden we 18 veteranen op bezoek, en stonden er 120.000 mensen langs de kant voor ze te klappen. De veteranen hebben die dag een rondrit door Fryslân gemaakt. Werkelijk overal stonden mensen, heel indrukwekkend was dat.” Jorrit: “Afgelopen jaar hebben we het feest met de veteranen een heel klein beetje kunnen overdoen. In 2020 is dat de laatste keer, dan zullen er nog een paar zijn maar dan houdt het op. Dat tijdperk sluiten we dan af. Maar het tijdperk van de bevrijding sluiten we natuurlijk niet af. Ieder jaar zullen we stil blijven staan bij wat er toen gebeurd is, met een blik naar de actualiteit van vandaag de dag.”

Wat betekent Bevrijdingsfestival Fryslân voor jullie?
Jorrit: “Oorlog en bevrijding is iets wat mij ongelooflijk bezighoudt. Reizen staat er zelden los van. Onlangs was ik voor zaken in Israël, maar zag ik ook met eigen ogen hoe spullen uit de vroegere Synagoge in Leeuwarden daar een bijzondere plek kregen en gekoesterd worden. Binnenkort maak ik met mijn familie een reis door Normandië en volgen we de route van de bevrijders. Die fascinatie voor oorlog begon toen ik jongen van een jaar of 8 was. Op de televisie keken we naar een serie die heette ‘wereld in oorlog’. Wat ik zag, was een bulldozer met een Engelse soldaat erop. Hij huilde terwijl hij Joodse lijken in een massagraf schoof. Die emotie van die soldaat, dat heeft zo’n indruk gemaakt. Ik ben toen begonnen me te verdiepen in de oorlog en dat is nooit weer opgehouden. Ik heb de twee boeken nog die ik toen van mijn ouders gekregen heb.”

“Wij moeten zorgen dat het goede in onszelf wint”

Na een stilte vervolgt Jorrit: “Er zal wel nooit een antwoord komen op de vraag die mij bezig blijft houden: Hoe kan een mens een industrie verzinnen om andere mensen dood te maken? Mannen, vrouwen, kinderen, gezinnen, hele families, en alleen maar omdat ze joods, of homo, of zigeuner waren, dat is ónvoorstelbaar. Zoiets is in de historie van deze wereld nooit gebeurd, ondanks alle slachtoffers die er in oorlogen vallen.” Ferd: “Dat is onwerkelijk, en helemaal als je bedenkt dat het eenvoudigweg voorgekomen is uit een democratisch proces. Want dat is iets wat veel mensen vergeten, dat Hitler verkozen is. Hij is aan de macht gekomen in democratische verkiezingen. Democratie kan iets heel moois zijn, maar het kan ook een wapen zijn. Net als een mes, daar kun je een boterham mee smeren, maar je kunt er ook iemand mee vermoorden. Er speelt in ieder mens, overal in de wereld, altijd de strijd tussen goed en kwaad, en soms wint het kwaad. Wat wij moeten doen is zorgen dat het goede in onszelf wint, en daarmee het goede in de wereld.”

“De 4 en 5 mei viering is voor ons beide iets dat volledig vaststaat, daar komt nooit iets tussen. We hebben meer dingen die ons binden, maar dit is iets wat we echt altijd samen doen” – voorzitter Jorrit Volkers over zijn samenwerking met burgemeester Ferd Crone