Veteranen aan het woord

Geen festival dit jaar en spijtig genoeg kunnen de vijf Canadese veteranen die anders afgelopen week in Fryslân zouden zijn aangekomen niet aanwezig zijn vanwege Covid-19. Vanuit de stichting Canadian Liberators (gelieerd aan Bevrijdingsfestival Fryslân) is aan drie van de vijf veteranen gevraagd een opname te maken om te kunnen publiceren rond deze dagen van herdenking en bevrijding. Van die drie ontvingen we filmpjes, verderop op deze pagina te zien. Ook ontvingen we deze film:

The Liberators

Een korte documentaire uit van Deborah Parks, een nicht van veteraan Jim Parks en succesvol documentairemaakster in Canada. In de documentaire is het bezoek van de veteranen aan Fryslân in 2015 en 2018 te zien. Dit jaar zijn ze er niet, als hun gezondheid het toelaat willen ze er in 2021 zeker bij zijn. Ze leven daar naar toe, zo geven de veteranen aan.

“De Nederlanders en Canadezen hebben een unieke band gekregen. Als alleen dat al vaker zou gebeuren tussen andere landen, dan zouden we misschien meer vrede hebben in de wereld.”

“Ik gaf in 1945 een stukje chocolade weg bij de brug in Franeker. In 2015 kwam een man naar me toe, 80 jaar, maar 10 toen ik bij die brug was. Dat stukje chocolade bleek ik aan hem te hebben gegeven.”

“Iedereen heeft zich enorm ingezet om ons zo welkom en gelukkig te laten voelen hier. We zullen dit welkom nooit vergeten. Het was fenomenaal.”

Art en Rick Boon

“We kwamen Frankrijk binnen op D-day en trokken helemaal hierheen. Na de oorlog waren we in Zwolle en toen gingen we hier naar Sneek, waar we moesten wachten om te worden gerepatrieerd. Ik koos ervoor om te blijven. In Canada had ik al hockey gespeeld en hier kwam ik in het regimentsteam en de Brigade Allstars. Ik weet nog dat we eens in Amsterdam speelden voor fondsenwerving. Ik had geen haast, op 20 juni 1946 ging ik pas naar Canada.”

Arthur Boon is zowaar een celebrity geworden in Canada nadat in 2015 zijn opkomende trip naar Leeuwarden media-breed de aandacht trok. Art wilde samen met zijn zoon Rick, geschiedenisleraar in Stratford, Ontario, de reis naar Leeuwarden maken. Rick heeft zijn vader, die als veteraan op veel scholen spreekt, vaker begeleid. Maar in 2015 leek er een kink in de kabel te komen. Rick mocht geen onbetaald verlof nemen vanwege strakke verlofregels. Canadase zangeres en tevens honorary colonel van de Canadese Luchtmacht Loreena McKennitt hoorde hiervan en probeerde de school op andere gedachten te brengen, tevergeefs. Er werd een petitie gestart welke door maar liefst 17.000 Canadezen ondertekend werden. Een minister keurde de bureaucratische opstelling van de school af.

Pas vrijdagochtend, een paar uur voor vertrek, kwam er toestemming. Onbetaald verlof staat de school niet toe, maar de leraar is de hele week niet ingeroosterd.

Don White:

“We hebben een aantal steden bevrijd en je hebt van je leven nog nooit zoiets gezien”, schreef de jonge soldaat Don White op 17 april 1945 aan zijn ouders in Canada. “Als de Duitsers een keer verdreven zijn en je komt de stad binnen, komt iedereen naar buiten met vlaggen. Ze dringen zo rondom de auto’s dat je bijna niet vooruit komt. Meisjes zoenen je en mannen schudden je hand er bijna af. Sommigen zijn zo blij dat ze huilen.”

“Met vier pantserwagens trokken we Leeuwarden binnen, ik zat in één daarvan. Volgens het regimentsboek bleven we een uur, of misschien anderhalf. Daarna gingen wij door naar Franeker, daar kwamen we ook als eersten binnen. Onderweg werden we opgehouden want een brug was opgeblazen, maar de ondergrondse had een nieuwe gebouwd. Ik weet niet hoe ze dat zo snel deden, maar hij was stevig genoeg voor ons materieel.”

Don White diende bij de Royal Canadian Dragoons (RCD) waarmee hij nog steeds nauw contact onderhoud. Elk jaar op 15 april wordt bij de RCD de vlag van Leeuwarden gehesen tijdens een speciale ceremonie voor het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en de rol die het regiment daarin gespeeld heeft. Don White is vaste eregast bij deze “Leeuwarden-parade”.

Skeeter Stephens:

“De diepste indruk heeft het op me gemaakt toen ik een man, een vrouw en een kind dood in een tuin zag liggen. Ik zat buiten te huilen, zo overstuur was ik. Alle doden die ik tot toen gezien had waren soldaten. In Rome had ik een man gezien wiens hoofd er half was afgeschoten, maar dat deed me minder dan dit, dat ze dit onschuildige vrouwen en kinderen aandeden. Ik zei: ‘Als ik nu any of you bastards tegenkom, maak ik je morsdood.'”

Skeeter diende bij de Royal Canadian Artillery en vertelde in 2015 over zijn terugkeer naar Nederland. “De mensen lieten je voor geen seconde los, iedereen gaf je een hand. Sommige kinderen gaven je drie zoenen, anderen een high five. Het was ongelooflijk. De waardering die mensen hebben laten zien toonde aan dat de gedachten nog steeds bij de soldaten waren, in het bijzonder bij hen die hun leven hebben gegeven. De mensen hebben me laten lachen, maar ook laten huilen wanneer ze hun verhalen vertelden. Ik kan gewoon niet geloven hoeveel die mensen van je houden. Het was zo emotioneel, dat kun je niet in bedwang houden. Ik zal de Nederlandse mensen nooit vergeten, voor zolang ik leef niet.”